Iş kanuna göre günlük çalışma süresi en fazla kaç saattir

İş Kanununa tabi çalışan bir işçinin çalışma süresi bazen kafa karıştırıcı olabiliyor. Bunun nedeni; bazı işyerlerinde çalışma süresi haftalık hesaplanırken, bazılarında günlük ve hatta bazı işletmelerde aylık hesaplanmasıdır. Peki ama hangisi doğru? İşçinin günlük çalışma süresi kaç saat?

İş Kanununa göre çalışma süresi haftalık belirlenmiştir

İş Kanunu çalışma süresini günlük  belirlemektense haftalık belirlemeyi tercih etmiştir. Ayrıca taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça bu sürenin haftanın çalışılan günlerine eşit bölünmesini istemiştir. Kanunun belirlediği haftalık çalışma süresi ise, taraflar daha az kararlaştırmadıkları müddetçe 45 saattir.

İş Kanunu haftalık 45 saatlik çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine eşit bölünmesini istediğinden, 45 saati haftalık çalışma günlerine bölmemiz gerekecektir.

Haftalık çalışma süresi kaç gündür? 6 gün mü 5 gün mü? Bu konuda da İş Kanunu haftada en az 1 gün / 24 saat kesintisiz dinlenmeyi şart koştuğundan haftalık çalışma günleri normal şartlar altında 6 gün kabul edilir. O halde günlük çalışma süresi; haftalık çalışma süresi olan 45’in, 6’ya bölünmesiyle bulunur ve 7,5 saattir.

Hafta tatilinin nasıl belirlendiğini şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/isci-hafta-tatilini-nasil-hak-eder

Günlük çalışma süresi daha az ya da çok belirlenebilir mi?

İş Kanununun belirlediği haftalık 45 saatlik çalışma süresi, çalışılabilecek en çok süredir. Bunun anlamı şudur: İstenirse haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenebilir ama istense bile üstünde belirlenemez. Buna göre bir işletme, işçilerinin haftalık çalışma süresini örneğin 40 saat belirlerse bunda bir sakınca yoktur; ancak işçilerle anlaşsa bile bu süreyi 46 saat olarak belirleyemez.

İşçinin günlük çalışmasının bir sınırı yok mu?

Elbette var. Yukarıda, İş Kanununun haftalık çalışma süresinin iş günlerine eşit olarak dağıtılmasını istediğini yazmıştık; ama bu zorunlu bir kural değildir. Yani haftalık 45 saatlik çalışma süresi işveren tarafından istenirse 6’ya istenirse mesela 4’e ya da 5’e bölünebilir.

İşverene bu hakkı veren İş Kanunu, hakkın kötüye kullanılmaması için tedbirini de almış ve günlük en çok çalışma süresini de 11 saat olarak belirlemiştir. İşveren, çalışma süresini haftanın günlerine dağıtırken hiçbir günün çalışması tek başına 11 saati aşamayacaktır.

Ara dinlenmeleri çalışma süresine dahil mi?

İşçilerin aklını karıştıran durumların başında da ara dinlenmeleri yani mola ve yemek zamanları gelmektedir. Birçok işçi günlük çalışma süresini telaffuz ederken molalarını ve yemek aralarını da bu süreye dahil etmektedir.

Örneğin sabah 08:00 ile 16:00 arasında işyerinde bulunan ve haftada 6 gün çalışan bir işçi günde 8 saatten haftada 48 saat çalıştığını iddia etmektedir. Halbuki işçinin çalışması aslında günde 7,5 saatten haftada 45 saattir. Çünkü işçinin her gün yarım saatlik yemek molası bulunmaktadır ve bu ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmamaktadır.

Ara dinlenmelerinin çalışma süresinden sayılması, işçinin saatlik ücretinin eksik hesaplanmasına neden olmaktadır: mustafabaysal.com/iscinin-bir-saatlik-ucreti-nasil-hesaplanir

İşçi günlük 11 saatin üzerinde çalıştırılırsa ne olur?

İşçinin günlük çalışma süresinin kural olarak 7,5 saat olarak belirlendiğini yazmıştık. Ama bu ana kural esnetilebiliyor ve işçinin günlük çalışması 11 saati aşmamak üzere çalışma saatleri çeşitli günlere dağıtılabiliyordu. Peki işçinin günlük çalışma süresi 11 saatin üzerindeyse ne olacak?

Bu sorunun cevabı İş Kanununda yok ancak Yargıtay tarafından ortaya konulmuş bir içtihat var. Buna göre; işçinin günlük çalışma süresi 11 saati aştığı anda, işçinin haftalık toplam çalışma süresine bakılmaksızın 11 saatin üzerindeki her çalışması için fazla çalışma ücreti alması gerekir: mustafabaysal.com/isci-bir-gunde-en-cok-kac-saat-calistirilabilir

Ayrıca günlük 11 saatin üzerinde çalıştırılan işçi, bunun ücretini alsa bile bu nedenle haklı nedenle derhal fesih yapıp işten ayrılma hakkına sahip olacaktır. Aşağıdaki Yargıtay kararında bu husus izah edilmiştir:

“… Somut olayda, davacının fazla çalışma ücretinin ödendiği anlaşıldığından, bu yöndeki talebi reddedilmiştir. Kaldı ki, davacı fesih gerekçesini fazla çalışma ücretinin ödenmemesi değil, fazla çalışma saatleri olarak açıklamıştır. Bu bakımdan, davalı tarafın bu yöndeki temyiz sebebi yerinde görülmemiştir. Davalı tarafça dosyaya sunulan fazla çalışma listeleri incelendiğinde, davacının ara dinlenme süresi hariç olmak üzere günlük 11 saati aşan çalışmalarının bulunduğu tespit edilmektedir. Davacının fazla çalışma yapılmasına onay vermesi halinde dahi, bu onayın 11 saati aşan çalışma süresini kapsadığı kabul edilemez. Yapılan bu açıklamalara göre, fazla çalışma süresinin yıllık 270 saati geçmesi davacıya salt bu sebeple haklı fesih imkanı vermez ise de, günlük çalışma süresinin 11 saati aşması “yasak çalışma” kapsamında değerlendirileceğinden, bu durumun davacıya haklı fesih imkanı tanıdığı dikkate alındığında, davalının yerinde bulunmayan tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve yasaya uygun kararın bu ilave değişik gerekçeyle onanmasına…” (22 Hukuk, 2016/19041 E. ve 2019/17119 K.)

SONUÇ

İşçilerin kesin bir şekilde belirlenmiş bir günlük çalışma süresi yoktur. Ancak genel kural olarak işçinin günlük çalışma süresinin 7,5 saat olduğunu söyleyebiliriz. Bunun dışında uyulması gereken temel kurallar şunlardır:

• İşçinin günlük çalışma süresi en çok 11 saat olarak belirlenebilir.
• İşçinin günlük çalışma süresi kaç saat olarak belirlenmiş olursa olsun haftalık çalışma süresi 45 saati aşamaz. Aşarsa fazla mesai ücreti ödenmesi gerekir: mustafabaysal.com/fazla-mesai-ucreti-hesaplama
• Ara dinlenmeleri, molalar, yemek araları vb. çalışma süresinden sayılmaz.

Yazının ilgili bölümünde belirtmiş olsak da bir hususu tekrar vurgulamakta yarar bulunmaktadır. Unutmayın; İş Kanunu işçinin çalışma süresini günlük ya da aylık belirlemeyi tercih etmemiş; bunun yerine haftalık belirlemeyi tercih etmiştir: mustafabaysal.com/iscinin-aylik-calisma-suresi-kac-saattir

Bu nedenle; işçilerin çalışma sürelerinin ne olduğunu merak eden birisi; günlük ya da aylık çalışma süresi kavramlarını bir kenara bırakmalı ve şu yazıda açıkladığımız haftalık çalışma süresine yoğunlaşmalıdır: mustafabaysal.com/iscinin-haftalik-calisma-suresi-kac-saattir