Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi tapu harcı

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi ortakların oy birliği ile alacakları kararla veya mahkemeye yönelecek olan bir istemle mümkündür. Öncelikli olarak mahkemeye yönelecek olan bu istemin dava mı yoksa çekişmesiz yargı işi mi olduğu hususu ortaya konulmalıdır.

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete geçirilmesi ile sona ereceğine ilişkin kanuni düzenlemeler şu şekildedir: TMK m.703/I’e göre ‟Elbirliği mülkiyeti …. paylı mülkiyete geçilmesiyle sona ererˮ. Benzer düzenlemeler TMK m.644’te yer almaktadır. Buna göre ‟bir mirasçı, terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hakimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir. Terekeye dahil diğer hakların ve alacakların paylar oranında bölünmesi hususunda da yukarıdaki hükümler uygulanırˮ. 3402 sayılı Kadastro Kanunu’na 2009 yılında 5831 sayılı Kanunla getirilen ek madde 3 ile TMK m.644’e benzer bir düzenlemeye yer verilmiştir. Buna göre ‟Bir mirasçı, miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde tapu sicil müdürü, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Tebligat masrafları ilgilisince karşılanır. Elbirliği mülkiyetinin devamına yönelik bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan herhangi biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu taşınmaz mal üzerindeki elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete dönüştürülerek, hissedarlık esaslarına göre mirasçılar adına tapu kütüğüne tescil edilirˮ.

Mirasçının elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi yönündeki istemi uyuşmazlık yokluğu söz konusu olduğundan çekişmesiz yargı işidir. Bu tespiti Kadastro Kanununun ek 3’üncü maddesi de doğrulamaktadır. Zira eğer dava söz konusu olsaydı sulh hakimine verilmiş olan yetki aynı zamanda tapu sicil müdürüne verilmezdi.  Dolayısıyla burada bir davadan söz edilemeyeceği için ortaklığın giderilmesi davasından da söz edilemez.

Sulh hakiminin, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi hususundaki mirasçının bu istemine karşı diğer mirasçı veya mirasçıların elbirliği mülkiyetinin devamına yönelik itirazda bulunmaları söz konusu hususun çekişmeli hale getirip getirmeyeceği ve getirecekse açılacak olan davanın ortaklığın giderilmesi davası olup olmayacağı hususu önem ifade eder.

Mirasçının elbirliği mülkiyetini paylı mülkiyete çevirme istemi de sadece uyuşmazlık yokluğu kriterine göre çekişmesiz yargı işi olduğu için diğer mirasçıların itirazı söz konusu ise çekişmeli yargı işi haline getirilebilir. Ancak ilgililer tarafından yapılan her itiraz çekişmesiz yargı işini çekişmeli hale getirmez ve dolayısıyla diğer mirasçıların yapacakları her itiraz da söz konusu işi her halükarda çekişmeli hale getirmeyecektir. Bir çekişmesiz yargı işinin çekişmeli hale gelmesi için ilgililer tarafından yapılacak itirazın çekişme yaratacak tarzda olması gerekir. Zaten Türk Medeni Kanunu ‟elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediğiˮ ifadesine yer vererek her itirazın dikkate alınmayacağını işaret etmiştir.

Diğer mirasçılar itiraz etmezse sulh hakimi istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verir. Terekedeki mallar dışındaki haklar üzerinde elbirliği mülkiyeti hükümlerinin uygulandığı elbirliği ile hak sahipliği söz konusu olmaktadır ve mirasçının talebi ile hak sahipliği paylı mülkiyet hükümlerinin kıyasen uygulanacağı paylı hak sahipliğine dönüşecektir. Ayrıca mirasçıların bu yöndeki istemleri Kanunda da açıkça ifade edildiği üzere terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmına ilişkin olabilir ve bu durumda paylı mülkiyete dönüştürülen malvarlığı unsurları dışında kalan unsurlar için miras ortaklığı ve buna bağlı olarak ortaya çıkan elbirliği mülkiyeti veya hak sahipliği kısmen devam edebilir.

Miras ortaklığı nedeniyle ortaya çıkan elbirliği mülkiyetinin mahkeme kararıyla  (TMK m.644) veya taraf iradelerine dayalı olarak (TMK m.676/II) paylı mülkiyete dönüştürülmesi halinde, ortaya çıkacak olan paylı mülkiyetin sona ermesi için de, ortaklığın giderilmesi davası açılabilir.