İstanbul Fener Patrikhanesinin Ukrayna’daki Kiev Patrikhanesi’nin otonom statüsünü (otosefal patriklik statüsü) Moskova’nın itirazına rağmen resmen tanıması 9-11 Ekim’de İstanbul’da toplanan Sinod’da (Büyük Ruhaniler Konseyi) kabul edildi. Moskova Kilisesi ise bu kararın kilise kanunlarına aykırı olduğunu söyleyerek, 15 Ekim 2018 tarihinde Fener Rum Patrikhanesi’yle ilişkilerini resmen kestiğini açıkladı. Böylece başlayan Ortodoks Kilisesi’nin tarihindeki en derin kriz, “Ortodoks Savaşı” olarak nitelendiriliyor. Fener ve Moskova arasında kalan Ortodoks Kiliseleri ise kimin tarafında duracaklarına henüz karar verebilmiş değiller. Moskova Patrikhanesi’nin küresel Ortodoks birliği tezi ise bu krizle birlikte yıkılma tehdidiyle karşı karşıya. Show Tarihten gelen rekabet Vatikan Katolik Kilisesi ile Fener Ortodoks Kilisesi arasında 1054 yılında yaşanan ayrım ve birbirlerini aforoz etmeleri hadisesi günümüzde Ortodokslar arasında yaşanıyor. Vatikan ile ayrışma Fener’in ekümeniklik sıfatını kullanmasına neden olmuş ve Fener Kilisesinin ekümenikliği Ortodoks dünyasında eşit kiliseler arasında ilk (primus inter pares) olarak tanınmasına neden olmuştu. Rum Başpiskoposu Isidor’un 1439 yılında Floransa (Basel) Konsili’ne katılmasıyla ayrılık derinleşti. Ruslar bu tarihten itibaren Rumların Ortodoksluğa ihanet ettiğini ilan ettiler. 1453 yılında İstanbul’un fethiyle birlikte Moskova Kilisesi Ortodoks dünyasında ön plana çıkmaya başladı. Zaten İstanbul’un fethi de Tanrı’nın Rum Ortodokslara cezası olarak nitelendirilmişti. Alan kazanma yarışı Hatta Osmanlı-Rusya Çarlığı savaşları döneminde Kudüs başta olmak üzere Ortadoğu’da ve Balkanlardaki Ortodoksların hamiliği Rusya’ya verilmişti. Rusya Çarlığı döneminde Moskova Kilisesinin Balkanlar, Ortadoğu ve Doğu Avrupa’da elde ettiği hâkimiyet Fener Kilisesi için tehdit oluşturuyordu. Rusya Çarlığı, Ortodoksluğu tüm Slav toplulukları için birleştirici bir unsur olarak
kullanıyordu. Rusya’nın 1686’da Ukrayna’yı tamamen almasıyla Moskova Kilisesinin temellerinin atıldığı tarihi dini mekânlar da Rusların eline geçti. Ortodoks Doğu ile iletişim Fener Rum Ortodoks Kilisesinin,
Rusya’nın Ortadoğu ve Balkanlarda yürüttüğü politikalara karşı tarihten gelen bir karşı duruşu bulunuyor. Fener, Rus Ortodokslara karşı Osmanlı döneminden bu yana sistematik bir politika yürütüyor. Fener’in yürüttüğü siyasete karşılık Ruslar 1881 yılında İmparatorluk Rus Ortodoks Filistin Cemiyetini kurdular. Bu cemiyet kutsal topraklar hakkında bilimsel çalışmalar yaptı, birçok kitap yayımlayarak Kudüs’e hac ziyaretlerini teşvik etti. Bu ilginin artmasıyla Rusya Çarlığı, Ortodoks Doğu ile
kültürel ve dinî iletişim de kurmuş oldu. Su faturalarını Rusya’nın ödemesi sorun oldu Rusya Patriği Kirill, 2012 yılında Kudüs’e yaptığı ziyarette, ziyaretin amaçlarından birinin kutsal topraklarda Rus Ortodoks Kilisesi’nin varlığını artırmak olduğunu söylemişti. Kirill’in İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres, Filistin lideri
Mahmud Abbas ve Ürdün Kralı Abdullah ile bir araya geldiği bu ziyaret Fener Patrikhanesi tarafından ise ekümenikliğe başkaldırı olarak nitelendirildi. Hatta Kudüs’teki Kutsal Kabir Kilisesi’nin ödenmeyen su faturalarının Rusya tarafından üstlenilmesi de Fener Patrikhanesinde tartışmaya yol açtı. Fener’in bahanesi Ukrayna’nın başkenti Kiev, Rus Ortodoks Kilisesi’nin tarihi çıkış yeri. Ortodoks dünyasının en büyük manastırı ve Rusların hac mekânı Peçersk Manastırı Kiev’de bulunuyor. Rus Ortodoksları için Kiev, dini merkezdir. Rus kilisesi siyaset yapıyor denmiş oldu Fener Patrikhanesi bu kararı alma sebebi olarak Ukrayna Kilisesinin kendilerine başvurmasını gösteriyor. Çünkü Ukrayna hükümeti 2014 krizinden sonra Rus Ortodoks Kilisesinin Kiev Patrikhanesi üzerinden Ukrayna’da siyasi işlerle uğraştığı, Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçılara destek verdiği ve Rusya’nın çıkarlarına çalıştığı suçlamasını yöneltmişti. Fener Patrikhanesi aslında Ukrayna Kilisesinin talebini kabul ederek Rus Ortodoks Kilisesini de bu şekilde dolaylı olarak yargılayarak kendince suçlu bulmuş oldu. Ayrışmanın geri dönüşü olmayabilir Ukrayna’da 2004 yılından sonra rahipler, Ukrayna Kilisesi adıyla iki ayrı teşkilatlanmaya gittiler. Fakat Ortodoks dünyasındaki en az 15 kilise bu teşkilatları tanımadığı için resmi bir yapı oluşmadı. 2014 krizi sonrası Kiev Patrikhanesi ve Ukrayna Otosefal Ortodoks Kilisesi adlı bu iki oluşum Fener’in dikkatini çekti ve 2018 yılında alınan kararla birleşmiş ve milli bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi oluşturuldu. Fener’in Rusya açısından ve Rus Ortodoks Kilisesi açısından çok büyük önem taşıyan Ukrayna’yı Rus Kilisesinden ayırması bundan sonra Ortodoks dünyasındaki ayrışmayı geri dönüşü olmayacak bir seviyeye getirebilir. Bu ayrışmadan Ukrayna Kilisesi çok fazla etkilenmeyecektir. Bu rekabet Fener Patrikhanesi ile Moskova Kilisesi arasında yaşanacaktır. Vatikan bu denklemin neresinde? Tarihten itibaren Vatikan ile Fener Patrikhanesi arasında bir aforoz tartışması devam ediyor. Fakat Vatikan’ın, Rus Ortodoks Kilisesinin özellikle Kudüs’teki faaliyetleri ve Balkanlara doğru hâkimiyetini genişletmesi sonrası, Fener Patrikhanesine destek vererek Rus Ortodoks Kilisesini zayıflatmak istediği biliniyor. Türkiye bu tartışmaya girmez Rusya Kilisesi ile Fener Patrikhanesi arasında SSCB sonrası kurulan bağa istinaden Türkiye’de var olan Rus kiliseleri Fener Patrikhanesine bağlanmıştı. Hâlihazırda İstanbul’da, Alanya’da Rus Ortodoks Kiliseleri bulunuyor. Bu haliyle Moskova Patrikliği, Fener’le bağlarını kopardığı için Türkiye’de Moskova’ya bağlı bir piskoposluk açmak zorunda kalacak. Çünkü Rus Kilisesi, Fener’e bağlı kiliselerde ibadet etmeyi yasakladı. İstanbul ve Alanya’daki Fener’e bağlı Rus Ortodoks Kiliselerinin Rusya’ya mı yoksa Fener’e mi bağlı kalacağı ise Türkiye’nin vereceği kararla doğrudan bağlantılı olabilir. Fakat Türkiye genel anlamda tarihte olduğu gibi Hristiyan dünyasının dini tartışmalarına karışmamak prensibini devam ettirmede kararlı gibi duruyor. Katolik Ortodoks bölünmesi hangi çağda?Doğu kiliseleri ve Batı kiliseleri olarak 1054 yılında ikiye ayrılan Ortodoks ve Katolikler arasında temelde çok büyük farklılıklar bulunmuyor.
Ortodoks mezhebi ne zaman ortaya çıktı?Ortodoks kiliseleri 8. yüzyılda oluşturulmuştur. Dünyada yaklaşık olarak 300 milyon kişi Ortodoks mezhebine dahildir. 3 büyük mezhep arasındaki sıralamasına baktığımız zaman, Katolik, Protestanlık ve son olarak Ortodoks mezhebi gelmektedir. Kilisenin merkezi İstanbul Fener Rum Patriğidir.
Katolik ve Ortodoks nasıl ayrıldı?Roma'daki Papa ile Konstantinopolis Patriği yüzyıllar boyunca güç ve nüfuz için kıyasıya rekabet halindeydi. Teolojik ve siyasi anlaşmazlıklar 1054 yılında Batı Kilisesi ile Doğu Kilisesi arasında ilişkilerin kopması ile sonuçlandı.
Ortodoks kaçıncı yüzyıl?Ortodoks Kilisesi, 4. ve 8. yüzyıllar arasında toplanmış Ekümenik Konsillerin kanonik olduğunu kabul eden bir Hristiyan mezhebidir. Dünyada yaklaşık 225-300 milyon kişilik cemaati vardır. Bu yönüyle sayı bakımından Roma Katolik Kilisesi ve Protestan Kilisesi'nden sonra üçüncü büyük Hristiyan mezhebidir.
|