Karanfil ağacının hangi kısmı kurutulduğunda baharat olur

Karanfil (Syzygium aromaticum veya Eugenia caryophyllata), Myrtaceae familyasının bir üyesi olan, 10-20 m yüksekliğe kadar büyüyen, 100 yıl veya daha fazla yaşayabilen orta boy bir ağaçtır. Karanfil, eski ve değerli bir baharattır ve Türkiye'nin güneyinde bulunan sıcak iklimli bölgelerde yetişmektedir.

Karanfil taneleri, 10-17 milimetre uzunluğunda ve çivi biçiminde; keskin kokulu, yakıcı ve bahar lezzetlidir. Kabuğu gri, yapraklar elips şeklinde ve kıpkırmızı çiçeklerle bezelidir; kokuludur. Çiçekler, sepaller ile çevrili, etli bir hipantiyum ile hermafrodittir. Meyve, yaklaşık 2.5 santimetre uzunluğunda mor bir yemiştir (İng: "drupe"). Yaprakları yaz-kış yeşildir. Ağaç, 5-6 yaşına gelmeden önce ürün alınmaz. En iyi ürün, 10 yaş civarında alınır. Ağacın henüz açılmamış tomurcukları Haziran ve Aralık'ta toplanıp güneşte kurutulur.

Karanfil, en iyi bütün olarak kullanılır. Antibakteriyel, antiseptik, antelmintik, antiastım, antiinflamatuar, antioksidan, antiviral, antiparaziter ve antibiyotik özellikleri nedeniyle tıpta ve farmakolojide yaygın olarak kullanılmaktadır. Karanfil bitkisinin çiçeği ve koyu renkli küçük tomurcukları kurutularak, öğütülerek veya taneleri kullanılmaktadır. Ancak toz haline getirildikten sonra lezzet hızla bozulur.

Besin Değerleri ve İçeriği

Karanfilin bileşimi, yetiştirildiği, işlendiği ve depolandığı agroklimatik koşullara göre değişir. Kurutulmuş karanfil tomurcuğu karbonhidratlar, sabit yağ, buhar-uçucu yağ, reçineler, tanenler, proteinler, selüloz, pentozanlar ve mineral elementler içerir. Karbonhidratlar, baharatın ağırlığının yaklaşık üçte ikisini oluşturur. Kurutulmuş koyu ve çiçek tomurcukları ayrıca proteinler, mineraller, vitaminler vb. gibi besinler içerir.

100 gram karanfilin besin bileşimi Tablo 1'de belirtilmiştir. Karanfilin %61'inin karbonhidrat, %20'sinin yağ ve geri kalanının sekonder metabolitler, vitaminler ve mineraller tarafından oluşur. Karanfil, mükemmel bir manganez kaynağı, çok iyi bir diyet lifi, C vitamini, K vitamini ve ω-3 yağ asitleri ve iyi bir kalsiyum ve magnezyum kaynağıdır. Uçucu yağ, karanfilin yaprağından, gövdesinden ve tomurcuklarından elde edilebilir. Uçucu yağ, epidermisin iki veya üç sıra altında oval boşluklarda bulunur. Uçucu yağın ana bileşeni bir fenol, yani öjenoldür. Hypantiyum'un dış glandüler bölgelerinde fenolik aktivite, iç aerenkimatöz süngerimsi dokuya göre daha fazladır.

Uçucu Yağlar

Karanfil üç tür uçucu yağ verir: yaprak, gövde ve tomurcuklardan. Bu yağlar verim açısından önemli ölçüde farklılık gösterir. Kalitesi, verimi ve bileşimi elde edilen yağ kaynağından etkilenir. Mevsim, çeşit ve hammadde kalitesi, hasatta olgunluk, damıtma öncesi ve sonrası arıtma ve damıtma yönteminin etkisi etkiler. Bu yağın ana bileşeni öjenoldür.

Tomurcuk Yağı

Kaliteli karanfil tomurcukları %15-20 oranında esansiyel yağ içerir. Yağa, birlikte yağın %99'unu oluşturan öjenol (%70-85), öjenil asetat (%15) ve b-karyofillen (%5-12) hakimdir. Daha önce damıtmanın bir artefaktı olduğu düşünülen b-Caryophyllene, ilk olarak Walter (1972) tarafından tomurcuk yağının bir bileşeni olarak rapor edilmiştir. Yağın bileşenleri arasında ayrıca metilamilketon, metilsalisilat, a- ve b-humulen, benzaldehit, b-ylangen ve chavicol bulunur. Metilamilketon, metilsalisilat vb. gibi küçük bileşenler, karanfilin karakteristik hoş kokusundan sorumludur. Karakterize edilmiş altı seskiterpen şöyledir:

• α-cubeben (%1.3),
• α-copaene (%0.4),
• b-humulen (%9.1),
• β-karyofillen (%64.5),
• γ-cadinene (%2.6)
• δ-cadinene ( % 2.6)

Kök yağı daha yüksek düzeyde öjenol içerirken, öjenil asetat içeriği tomurcuk yağında daha yüksektir. Karanfil tomurcuğundan elde edilen yağ %73.5-79.7 öjenol ve %4.5-10.7 öjenil asetat içerirken, gövde yağı %76,4-84.8 öjenol ve %1.5-8.0 öjenil asetat içerir.

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yaprak Yağı

Karanfil yaprakları %3.0-4.8 esansiyel yağ verir. Taze yaprak yağı, tomurcuk yağından farklı olarak sert ve odunsu olup, fenolik, tatlı bir aroması vardır. Rektifiye yağ açık sarıdır, daha tatlı, daha az sert, kuru renkte öjenole yakın odunsu bir kokusu vardır. Bu yağ %94,4 öjenol içeren yağ, ardından b-karyofillen (%2.9), nerol (%0.79) ve b-karyofillen oksit (%0.67) içerir.

Karanfil Sapı Yağı

Karanfil sapı %6 uçucu yağ verir. Yağ, %80.2'i açık sarı sıvı öjenol ve %6.6 b-karyofillen, ayrıca birkaç küçük bileşen içerir.

Meyve Yağı

Olgun meyveler %2 yağ verir. %50-55 öjenol içerir.

Uçucu Olmayan Maddeler

Yapılan araştırmalar sonucu uçucu olmayan tanenler izole edilmiştir. Bunlar; steroller, triterpenler ve flavonoidlerdir.

Tanenler

Karanfil, %10-13 tanen içerir. Gallotanik asit ile aynı kimyasal bileşime sahiptir. Eugeniin ve ellagitannin, karanfillerden izole edilmiştir. Yapraklardan izole edilen öjenol glukozit gallat, bir kromon C-glikozit, galloil ve heksahidroksi 2,4,6-trihidroksi asetofenonun difenil esterleri- 3-glukopiranozit bulunur. Ayrıca, iki ellagitannin yani, syzyginin A (1,2,3-tri-O-galloil–4,6-(S)-tergalloyl-β-D-glucoside) ve syzyginin B izole edilen maddeler arasındadır.

Triterpenler

Karanfildeki %2’lik triterpenin oleanolik asit içerir. Karanfilden, 2 α -hidroksioleanolik asit, karanfil tomurcuklarından maslinik asit izole edilmiştir.

Steroller

Karanfilden izole edilen steroller arasında sitosterol, stigmasterol ve kampesterol bulunur.

Flavonoidler

AchromoneC-glukozit, izobiflorin (5,7-dihidroksi– 2-metoksikromon-8-C-b-D-glukopiranozid) ve biflorin, karanfilin etanolik özünden izole edildi. Tohumların etanol ekstraktından apigenin 6-C-[bD-xylopyranosyl-(1→2″)- bD-galactopyranoside]-7-ObD-glucopyranoside ve apigenin-6-C- [bD-xylopyranosyl- (1→) 2″)-bD-galaktopiranosid]-7-ObD-(6-Op-kumarilglukopiranozid) izole edilmiştir. Karanfilden izole edilen flavonoidler, kaempferol ve rhamnetin antioksidanlardır.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Köken ve Tarih

Karanfilin anavatanı Molluk (Baharat) Adaları'dır. 18. yüzyılda Madagaskar ve Zengibar'da yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde Batı Hint Adaları, Endonezya, Brezilya, Sumatra, Java, Sri Lanka ve Hindistan'ın güney bölgelerinde yetişir.

Yabani karanfil, Eski Yunan'da tanrıların çiçeğiydi. onu Gök Baba'ya adamışlar ve "Dianthus/Çiçeklerin çiçeği" adını vermişlerdir. Roma'da ise baş tanrı Jüpiter'in çiçeğiydi. Molluk (Baharat) Adaları yerlileri, her doğan çocuk için bir karanfil ağacı dikerler ve çocuğun kaderinin diktikleri bu ağacın kaderine bağlı olduğuna inanırlardı. Plinius, karanfili şöyle tanımlıyor:

Biber tanesine benzer ama daha büyük ve daha kırılgandır.

5. yüzyılda yaşamış Yunanlı hekim Aeginalı Paulus ise şöyle yazıyor:

Bir ağacın odunumsu, siyah, hemen hemen bir parmak kalınlığında çiçeğidir. Koku verici olarak ünlüdür, acımsı ekşi bir tadı vardır, üçüncü dereceden sıcak ve kurudur. Soslarda ve başka reçetelerde harika sonuç verir.

Çin'de 7. yüzyılda yaşamış resmi görevli bir farmakolog olan Su Gong, saray mensuplarının belli bir nedenden dolayı imparatorun huzuruna çıkacakları zaman düşük de olsa ağızlarının kötü kokması olasılığını ortadan kaldırmak için ağızlarında karanfil bulundurmalarını özellikle tavsiye etmişti.

Karanfil, çok pahalı olduğu için ticareti de önemliydi. Bunun için Avrupa'da karanfil ticareti için savaşlar olmuştur. 1816'da Almanlar, Molluk Adalarındaki karanfilleri ateşe verdikleri için fiyatlar yükselmiş, yerlilerin isyanı kanlı savaşlarla bastırılmıştır.

Kullanım Alanları

Günümüzde tüm dünyada kullanılan karanfilin büyük kısmı, karanfilin aslen yetiştiği yere yakın olan Endonezya'da çok sevilen ve yaklaşık %60'ı tütün, %40'ıysa karanfilden oluşan bir karışım olan Kretek sigarası içinde tüketilir. Güney Asya'da da tenbul yaprağına sarılmış halde çiğnenerek bol miktarda tüketilir. Hindistan'da yemeklerde çok kullanılır. Avrupa'daysa daha çok turşulara ve reçellere konur. İngiliz mutfağındaki en bilinen kullanım yeri ise elmalı turtanın geleneksel şekilde çeşnilendirilmesidir.

Karanfil tomurcukları bitkisel çaylarda da kullanılabilir. Köri tozları ve masalalarda yaygın olarak kullanılırlar. Kuzey Hindistan mutfağında karanfil, çoğunlukla diğer baharatlarla karıştırılarak yapılan hemen hemen her sos veya garnitürde kullanılır. Karanfil, Çin ve Japon kültüründe de önemli bir tütsü malzemesidir.

Yağın birçok endüstriyel uygulaması vardır ve parfümlerde, sabunlarda ve histolojik çalışmalarda temizleme maddesi olarak yaygın olarak kullanılır. Birçok diş macunu ve gargarada bulunan bir bileşendir. Ayrıca ağızdan yapılan müstahzarları ve sakızları tatlandırmak için de kullanılır. Yağın ana bileşeni olan eugenol, sentetik vanilin ve izoöjenolün hazırlanmasında kullanılır. Son olarak karanfil yağının diş ağrısı tedavisinde yaygın olarak kullanıldığı ise unutulmamalıdır.

Tıbbi ve Farmakolojik Kullanımı

Hindistan'ın geleneksel Ayurveda şifacıları, eski zamanlardan beri karanfillerin solunum ve sindirim rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullandılar.

Karanfil yemenin afrodizyak olduğu da söylenir. Karanfil tomurcuğundan yapılan çay, bronşit, astım, öksürük, enfeksiyon eğilimi, tüberküloz, irtifa hastalığı, sinirsel mide, mide bulantısı, ishal, gaz, hazımsızlık, hazımsızlık ve gastroenterit tedavisinde kullanılmıştır.

Karanfildeki Uçucu Maddelerin Tıbbi Kullanımı

Çin tıbbında karanfil, böbrek toniği olarak (özellikle iktidarsızlık için), vücudu ısıtmak için, dolaşımı arttırmak ve sindirime yardımcı olmak için ayrıca mide bulantısı, kusma, gaz, hıçkırık, mide titremesi, ateş, diş ağrısı ve çürüklerinde, kolera, kolik, çatlak meme uçları, ishal, hazımsızlık, ağız kokusunda, olağan dışı rahim kanamaları ve nazal polipler tedavisinde kullanılır. Karanfil yağı ise özellikle ishal, ağız kokusu, fıtık, mide bulantısı ve diş ağrısında kullanılır.

Karanfil tomurcuğu yağının çeşitli biyolojik özellikleri vardır. Antibakteriyel, antifungal ve antioksidan gibi aktivitelerinin yanında böcek öldürücü özellikleri de vardır. İçeriğindeki yüksek düzeyde bulunan öjenol güçlü bir biyolojik ve antimikrobiyal özelliğe sahiptir.

Karanfil yağı, birçok ürünün aktif bileşenidir. Gargara ürünleri ve ağrı kesici ilaçlarda kullanılır. Öjenol’ün nöropatik hastalıkları hafiflettiği görülmüştür. Öjenol ayrıca 5-lipoksijenaz aktivitesini ve lökotrieni inhibe eder.

Karanfildeki Uçucu Olmayan Maddelerin Tıbbi Kullanımı

Antimikrobiyal Etkinlik

Karanfil; Bacillus subtilis, Escherichia coli ve Saccharomyces cerevisiae'ye karşı güçlü antimikrobiyal aktivite sergiler. Karanfil ve öjenolden elde edilen uçucu yağlar, kağıt disk agar difüzyon yöntemiyle tahmin edildiği üzere Aspergillus niger, S. cerevisiae, Mycoderma sp., Lactobacillus acidophilus ve B. cereus'a karşı çeşitli derecelerde inhibisyon gösterir. Yağ ayrıca Fusarium verticilloides'in büyümesini de engeller. Karanfil yağı (%1 v/w), tavuk sosislerinde Listeria monocytogenes'i inhibe eder. Mükemmel antimikrobiyal özelliklere sahiptir ve gıda muhafazasında kullanılır.

Karanfil özleri, Rhizoctonia solani'ye karşı yüksek antifungal aktivite gösterir. Karanfil yağı ve öjenolün, çavdar ekmeğini bozan mantarlara karşı önemli antifungal aktiviteye sahip olduğu bildirilmektedir. Karanfil yağı; Eurotium, Aspergillus ve Penicillium türlerine ait mantarlara karşı antifungal aktivite gösterir ve genellikle unlu mamullerin bozulmasına neden olur.

Öjenol; Cladosporium herbarum, Penicillium glabrum, P. expansum ve A. niger'e karşı antifungal aktiviteye sahiptir. Karanfil tomurcuk yağı, A. parasiticus'un hem misel büyümesinin hem de aflatoksin üretiminin inhibisyonuna neden olur. 100 μg/ml'den yüksek konsantrasyonlarda karanfil yağı, sıvı kültürlerde aflatoksin üretiminde azalmaya neden olur. Karanfil yağı, F. proliferatum tarafından fumonisin B1'in büyümesini ve üretimini engeller.

Antibakteriyel Aktivite

Karanfil, doğanın birinci sınıf antiseptiklerinden biridir. Sudaki birkaç damla yağ kusmayı durdurabilir ve bir infüzyon, mide bulantısını giderir. Karanfil esansiyel yağı Streptococcus, Staphylococcus ve Pneumomoccus bakterilerine karşı etkilidir. Karanfilin uçucu yağları, hayvan ve bitki patojenleri ve gıda zehirlenmesi ve bozulma bakterileri de dahil olmak üzere çeşitli bakteri türlerine karşı önemli inhibitördür ve antibakteriyel aktivite sergiler.

Karanfil, bağırsak parazitlerini öldürür ve geniş antimikrobiyal özellikler sergiler, böylece ishal, bağırsak solucanları ve diğer sindirim rahatsızlıkları için bir tedavi olarak geleneksel kullanımını destekler. Karanfil esansiyel yağı güçlü bir şekilde antimikrobiyal, antiseptik, hemostatik ve antiinflamatuardır. Güçlü antiparaziter etkisinden dolayı karanfil, sindirim sistemindeki parazitlerin yok edilmesi için önemlidir. Ayrıca %0.05'lik bir öjenol çözeltisinin B. tuberculosis'i öldürmek için yeterli olduğu bulunmuştur. Karanfil yağı, belirli antibiyotiklere dirençli bazı insan patojenik bakterilere karşı antimikrobiyal aktivite göstermiştir.

Antioksidan Aktivite

Karanfil esansiyel yağı, herhangi bir esans yağının en yüksek antioksidan kapasitesine sahiptir, belki de bir gıda veya takviye için bilinen en yükseklerden biridir. Bu nedenle bazı "uzun ömür veren" formüllere dahil edilmiştir.

Karanfil ve öjenol, sentetik antioksidanlar, BHA ve pirogallolün aktiviteleriyle karşılaştırılabilir olan güçlü antioksidan aktiviteye sahiptir. Karanfil yaprağından elde edilen uçucu yağ, öjenol, bütillenmiş hidroksitoluen (BHT) ve bütillenmiş hidroksianisol (BHA) konsantrasyonlarından daha düşük konsantrasyonlarda 2,2-difenil-1-pikril hidrazil (DPPH) radikaline karşı süpürücü aktiviteye sahiptir. Ayrıca hidroksil radikallerine karşı önemli bir inhibitör etki gösterir ve bir demir şelatörü görevi görür.

Karanfil yağı da yaygın olarak diş ağrısını uyuşturmak, ağız ve diş eti yaralarını iyileştirmek için kullanılır. Yağ, tütün bağımlılığının kırılmasına yardımcı olmak için de kullanılabilir (Ananda Aromaterapi). Karanfil tomurcuğu özütünün antioksidan aktivitesi ve ana aroma bileşenleri öjenol ve öjenil asetat, doğal antioksidan olan bir tokoferol ile karşılaştırılabilir. Öjenol, insan PMNL hücrelerinde 5-lipoksijenaz aktivitesini ve lökotrien-C4'ü inhibe eder.

Antienflamatuar Aktivite

Karanfilin uçucu yağlarının birincil bileşeni olan öjenol, antienflamatuar bir madde olarak işlev görür. Hayvan çalışmalarında, antienflamatuar bileşenlerde (yüksek ω-3 yağ asidi içeriğine sahip morina karaciğeri yağı gibi) zaten yüksek olan diyetlere karanfil özü eklenmesi sinerjik bir etki getirir. Bazı çalışmalarda iltihaplanmayı daha da azaltır. Semptomlar %15-30 oranında artar. Karanfil ayrıca, karanfilin antienflamatuar ve antioksidan özelliklerine de katkıda bulunan kaempferol ve rhamnetin dahil olmak üzere çeşitli flavonoidler içerir. Karanfil yağının bir diğer bileşeni olan b-karyofillen de antienflamatuar aktiviteye sahiptir.

Sivrisinek Kovucu Aktivite

Karanfil yağı, Anopheles albimanus, Aedes aegypti, A. dirus ve Culex quinquefasciatus türleri üzerinde kovucu aktivite sahiptir.

Antitrombotik Aktivite

Karanfil yağı, araşidonik asit (AA), trombosit aktive edici faktör (PAF) veya kollajen tarafından indüklenen insan trombosit agregasyonunu inhibe eder. Trombosit agregasyonunu ve tromboksan sentezini inhibe eder ve bir antitrombotik ajan olarak görev yapar. Öjenol ve asetil öjenol, araşidonat, adrenalin ve kollajen tarafından indüklenen trombosit agregasyonunu inhibe etmede aspirinden daha güçlüdür. Araşidonat ile indüklenen agregasyonda öjenol, indometasin ile eşittir.

Antikanser Aktivitesi

Karanfil, güçlü antikanser özelliklere sahiptir. Karanfil yağında bulunan seskiterpenler, b-kayofillen, b-kayofillen epoksit, a-humulen, ahumülen epoksit ve öjenol, fare karaciğerinde detoksifiye edici enzim olan glutatyon-S-transferazı indükleyerek güçlü antikarsinojenik aktivite göstermiştir.

Antiviral Aktivite

Karanfil tomurcuklarından izole edilen Öjenin'in 10 μg/ml konsantrasyonu Herpes simpleks virüsüne karşı güçlü bir antiviral etki göstermiştir.

Ateş Düşürücü Etki

Karanfil yağının ana bileşeni olan öjenol, interlökin-1 ile ateşli hale getirilen tavşanlara intravenöz, intragastrik ve merkezi olarak verildiğinde belirgin antipiretik aktiviteye sahiptir. Öjenol ateşi düşürmede asetaminofenden daha etkiliydi ve ateşi öncelikle asetaminofen gibi yaygın ateş düşürücü ilaçlara benzer merkezi bir etki yoluyla azaltmıştır.

Toksisite Çalışmaları

Karanfil; lokal cilt tahrişine, akciğer ödemine, ağız hassasiyetine ve alt hava yolunun aniden kapanmasına neden olabilir. Ek olarak, karanfil sigaraları yumuşak dokulara zarar verebilir ve hava yolu kaplamalarına zarar verebilir.

Etimoloji

Türkçede "karanfil" sözcüğü, Arapça ve Farsçada "karanful" sözcüğünden gelmektedir. Türkçedeki en eski kullanımına, 1069 yılında Kutadgu Bilig'deki "saba yéli kopdı karnful yıḏın / ajun barça bütrü yıpar burdı kin" (Anlamı: "saba yeli esti karanfil kokulu / dünyanın her yeri misk ve amber kokusu doldu") satırlarında rastlanmaktadır. Karanfil sözcüğü, Sanskritçede "baharat-yemiş" anlamındaki "kaṭuka-phala" (कटुकफल) sözcüğünden türetilmiştir.

"Mıh baharatı" ve "tavuk dili baharatı" karanfilin Çincedeki halk arasındaki adlarıdır. Karanfil için "mıh" benzetmesi başka dillerde de kullanılır. Örneğin Fransızcada "clou de girofle" sözcüğü sözcüğüne "karanfil mıhıdır" - ki, karanfile İngilizce'de verilen ad olan "clove" sözcüğünün kökeni de budur.

Karanfil tozu nasıl elde edilir?

Karanfil üretimi nasıl yapılır?

Karanfil tohumu nasıl oluşur?

Kuru karanfil ne işe yarar?